Ανατρέπονται οι ισορροπίες στην Τουρκία

Την απόφασή του να μη θέσει εκ νέου υποψηφιότητα για την ηγεσία του κυβερνώντος Κόμματος Δικαιοσύνης και Ανάπτυξης (ΑΚΡ) ανακοίνωσε χθες ο Τούρκος πρωθυπουργός Αχμέτ Νταβούτογλου, γεγονός που προδιαγράφει, πλην συγκλονιστικού απροόπτου, την παραίτησή του και από το κυβερνητικό του αξίωμα. Η εξέλιξη αυτή, στο φόντο της ανοιχτής ρήξης του Νταβούτογλου με τον πρόεδρο Ταγίπ Ερντογάν, ανοίγει μια περίοδο πολιτικής αστάθειας στην Τουρκία, 14 χρόνια μετά την άνοδο του ΑΚΡ στην εξουσία και μόλις έξι μήνες μετά τη θριαμβευτική επικράτησή του στις τελευταίες βουλευτικές εκλογές.

Ο μέχρι πρότινος στενός συνεργάτης του Ερντογάν και αρχιτέκτονας της «νεο-οθωμανικής» εξωτερικής πολιτικής της Τουρκίας ανακοίνωσε την απόφασή του στους εκπροσώπους του Τύπου ύστερα από συνεδρίαση της εκτελεστικής επιτροπής του ΑΚΡ, όπου αποφασίστηκε η σύγκληση εκτάκτου συνεδρίου του κόμματος στις 22 Μαΐου, στις εργασίες του οποίου θα τεθεί το θέμα της ηγεσίας. «Δεν νομίζω ότι θα είμαι υποψήφιος στο προσεχές συνέδριο υπό τις παρούσες συνθήκες», δήλωσε ο πρωθυπουργός και πρόεδρος του ΑΚΡ. Σύμφωνα με το καταστατικό του κυβερνώντος κόμματος, ο πρόεδρός του αναλαμβάνει αυτομάτως το αξίωμα του πρωθυπουργού, εφόσον πρόκειται για μονοκομματική κυβέρνηση του ΑΚΡ.

Πρώην υπουργός Εξωτερικών της Τουρκίας, ο Αχμέτ Νταβούτογλου επελέγη από τον Ταγίπ Ερντογάν για την πρωθυπουργία τον Αύγουστο του 2014, όταν ο ισχυρός άνδρας της χώρας μεταπήδησε στην προεδρία της Δημοκρατίας. Τους τελευταίους μήνες κυκλοφορούσαν έντονες φήμες για υπόγειες αντιθέσεις μεταξύ των δύο ανώτατων πολιτειακών παραγόντων για σειρά σημαντικών θεμάτων, από το Κουρδικό και την αντιμετώπιση των αντιπολιτευόμενων δημοσιογράφων μέχρι τις σχέσεις με την Ευρωπαϊκή Ενωση – με τον πρωθυπουργό να ακολουθεί σε όλα τα ζητήματα πιο ήπια γραμμή πλεύσης.

Τούρκοι αναλυτές σημειώνουν επίσης ότι ο Αχμέτ Νταβούτογλου δεν συγκαταλέγεται στους πιο ένθερμους οπαδούς του σχεδίου Ερντογάν για αναθεώρηση του Συντάγματος ώστε να κατοχυρωθεί ισχυρά προεδρικό σύστημα, κάτι που θα περιόριζε το αξίωμα του πρωθυπουργού σε καθήκοντα τρέχουσας διαχείρισης.
Η υφέρπουσα αντιπαλότητα μεταξύ των δύο ανδρών ήρθε στην επιφάνεια στις 29 Απριλίου, όταν η εκτελεστική επιτροπή του ΑΚΡ, προφανώς κατ' εντολήν του ιδρυτή του κόμματος Ταγίπ Ερντογάν, υποβάθμισε τον Νταβούτογλου, αφαιρώντας του την αρμοδιότητα επιλογής περιφερειακών ηγετών. Ακολούθησαν έντονα επικριτικά σχόλια εναντίον του Νταβούτογλου από ιστοσελίδες που απηχούσαν τις απόψεις του προεδρικού περιβάλλοντος. Το ρήγμα επισημοποιήθηκε στη δραματική συνάντηση Ερντογάν - Νταβούτογλου, το βράδυ της Τετάρτης, όπου δεν κατέστη δυνατόν να γεφυρωθούν οι αντιθέσεις τους, γεγονός που σφράγισε τη μοίρα του πρωθυπουργού.

Στις χθεσινές, συναισθηματικά φορτισμένες, δηλώσεις του, ο Αχμέτ Νταβούτογλου υπεραμύνθηκε των πεπραγμένων του στο πηδάλιο της κυβέρνησης, φρόντισε ωστόσο να τονίσει σε υπερθετικό βαθμό τη νομιμοφροσύνη του έναντι του Ταγίπ Ερντογάν. «Οτιδήποτε συμβεί στο μέλλον, θα μείνω συνεπής με την υπόσχεση που έδωσα. Θα διατηρήσω τη σχέση αφοσίωσης που με συνδέει με τον πρόεδρό μας μέχρι την τελευταία αναπνοή μου», δήλωσε ο –απερχόμενος, πλέον– πρωθυπουργός, για να προσθέσει: «Κανείς δεν άκουσε και δεν θα ακούσει ποτέ από το στόμα μου, από τη γλώσσα μου (sic) ή από το μυαλό μου κάτι εναντίον του προέδρου μας».

Σχολιάζοντας την παραίτηση ή μάλλον αποπομπή Νταβούτογλου, ο αρχηγός της αξιωματικής αντιπολίτευσης Κεμάλ Κιλιτσντάρογλου έκανε λόγο για «παλατιανό πραξικόπημα», απορρίπτοντας τις τοποθετήσεις της προεδρίας της Δημοκρατίας και της κυβέρνησης ότι πρόκειται για εσωτερική υπόθεση του ΑΚΡ. Πολιτικοί αναλυτές προεξοφλούν ότι η αντικατάσταση του Νταβούτογλου θα οδηγήσει σε μια κυβέρνηση απολύτως πειθήνια στον Ερντογάν, οδηγώντας σε μια αυστηρά προσωποκεντρική εξουσία.

Αναφορικά με τον διάδοχο του Νταβούτογλου στην πρωθυπουργία, η πλειονότητα των μέσων ενημέρωσης συγκλίνει σε τρεις επικρατέστερες υποψηφιότητες: τον κυβερνητικό εκπρόσωπο Νουμάν Κουρτουλμούς, τον υπουργό Δικαιοσύνης Μπεκίρ Μποζντάγκ και τον υπουργό Μεταφορών Μπιναλί Γιλντιρίμ. Στα αουτσάιντερ της διαδοχής περιλαμβάνεται και ο υπουργός Ενέργειας Μπεράτ Αλμπαϊράκ, γαμπρός του Τούρκου προέδρου.